De Tweede Kamer heeft dit najaar zijn werk gedaan. Een flink deel van de onderwijsbezuinigingen is deze maand afgewend. Denk aan de langstudeerboete en de maatschappelijke diensttijd. Ook de btw-verhoging op kunst, recreatie en sport is van tafel. Terecht: dit zijn zaken die de samenleving gezonder, blijer, slimmer en creatiever maken. Een nieuw slachtoffer meldt zich echter: het Nederlands publiek omroepbestel.
Er is 50 miljoen euro aan nieuwe kortingen aangekondigd, bovenop de 100 miljoen euro die vanaf 2027 wordt bezuinigd. Niet alleen bezuinigen, maar ook zenders en omroepverenigingen schrappen, ligt op tafel. Dat lijkt disproportioneel: de overheid besteedt slechts 1 miljard euro aan media, terwijl de totale uitgaven dit jaar 433 miljard bedragen. Het voelt alsof je iemand met schulden adviseert om op winegums te besparen (wat geen zoden aan de dijk zet).
Het Adviescollege Publieke Omroep oordeelt dat het bestel niet slagvaardig is. Er zijn te veel omroepverenigingen, wat samenwerking en innovatie bemoeilijkt. Jongere generaties blijven weg, omdat Hilversum te veel vasthoudt aan lineaire televisie en radio. Meer focus op on-demand content en apps is nodig. Het helpt niet mee dat sinds afgelopen winter het bestel berucht is om – laten we eerlijk zijn – kleutergedrag, zoals schreeuwen en mensen betasten. En een enkele omroep die niet leerbaar bleek te zijn. Die kritiek is niet onterecht, maar een grove bezuiniging is nutteloos. Al decennia moet het omroepbestel financieel korten. Dit leidt tot ontslagen, meerdere omroepcombi’s met een onduidelijk profiel en de druk op omroepen om te scoren. Er sneuvelden en sneuvelen uitingen, zoals de religieuze omroepen (m.u.v. Human) in 2016, Radio 6 in datzelfde jaar en Tegenlicht vanaf 2026. Helaas zijn deze uitingen vaak onvervangbaar.
Bezuinigingen lijken ook politiek gemotiveerd. Radicaal-rechtse partijen zoals de PVV en BBB richten zich openlijk tegen de NPO. De BBB stelt het hooguit ter discussie, maar de PVV wil het stelsel daadwerkelijk afschaffen. Dat er soms gelogen wordt, doet er niet toe. Ironisch genoeg zijn extreemrechtse partijen mede dankzij de publieke omroep groot geworden. Nu willen ze datzelfde bestel inperken. In landen als Hongarije en Italië zien we hoe gevaarlijk dit kan zijn: het is een eerste stap richting minder persvrijheid.
Voor Nederland is het extra pijnlijk: niet alleen dreigt een bestel te verdwijnen dat wereldwijd zijn gelijke amper kent. Ook zijn dit de enige noemenswaardige organisaties die niet alleen buiten een mediakoninkrijk (zoals DPG of Mediahuis) vallen, maar ook nog geen winstoogmerk hebben. In Nederland zijn de meeste media gelukkig redelijk. Zou dit echter de VS of Italië zijn waarin geld écht boven kwaliteit gaat (zie Silvio Berlusconi en Rupert Murdoch), dan hadden we een fiks probleem.
De publieke omroep moet moderniseren, maar dat kan niet probleemloos door de ziel ervan weg te bezuinigen. Verander Hilversum op een positieve manier – versterk het, breek het niet af.